Γράφει η Κατερίνα Μόσχου, Founder & Managing Partner της Human2Human.
Σε αυτό το άρθρο, θα πλοηγηθούμε σε ένα αλλιώτικο λιμάνι που αφορά τον τρόπο που μάθαμε στα πρώτα μας χρόνια να δημιουργούμε σχέσεις και δεσμούς στη ζωή μας και, πώς αυτοί οι τρόποι επηρεάζουν το σύνολο των σχέσεων μας ακόμη και στην ενήλικη ζωή μας.
Το παρακάτω μοίρασμα, βασίζεται στη θεωρία προσκόλλησης ή αλλιώς το Attachment Theory. Πρόκειται για ένα ψυχολογικό μοντέλο που εξετάζει τις σχέσεις και τους δεσμούς που αναπτύσσουν τα παιδιά με τους γονείς και τους φροντιστές τους.
Αναπτύχθηκε από τον Άγγλο ψυχολόγο Τζον Μπόουλμπι (John Bowlby) τη δεκαετία του 1950 και επεκτάθηκε από την Αμερικανίδα ψυχολόγο Μαίρη Αίνσγουορθ (Mary Ainsworth) μέσω των πειραμάτων της.
Η Θεωρία Προσκόλλησης, αφορά σε τέσσερις βασικούς τύπους δεσμών και αφορά στο πώς σχετιζόμαστε, τόσο ως παιδιά, όσο και ως ενήλικες μετέπειτα.
Ας τους εξερευνήσουμε μέσα από μικρές ιστορίες πιο κάτω.
1. Ασφαλής προσκόλληση: Έστω ένα παιδί που γνωρίζει ότι μπορεί να βασιστεί στους γονείς του, όσον αφορά την υποστήριξη και την αγάπη τους, μιας και εκείνοι είναι συναισθηματικά διαθέσιμοι προς το παιδί, είναι πιο πιθανό να εξερευνήσει το περιβάλλον του χωρίς φόβο.
Όταν για παράδειγμα, το παιδί αυτό παρακολουθεί μια νέα δραστηριότητα, όπως το να παίξει στην παιδική χαρά, έχει την τάση να γυρνάει σε τακτά διαστήματα στους γονείς του για να τους επιδείξει αυτά που κάνει και, έπειτα να συνεχίζει το παιχνίδι, βιώνοντας ευχαρίστηση και ικανοποίηση, μιας και οι γονείς δίνουν επικύρωση στο παιδί.
Ως ενήλικας μετέπειτα, θα αναπτυχθεί έχοντας πίστη στον εαυτό του και θα είναι σε θέση να αξιοποιεί τις δικές του δυνάμεις. Θα μπορεί να σχετίζεται με ασφάλεια, βιώνοντας ευχαρίστηση τόσο στις συντροφικές, ερωτικές του σχέσεις όπως και στις συνεργασίες του.
Έρευνες έχουν δείξει ότι τα παιδιά με ασφαλή προσκόλληση, τείνουν να έχουν καλύτερες κοινωνικές και συναισθηματικές δεξιότητες καθώς μεγαλώνουν.
2. Ανασφαλής – Αποφευκτική προσκόλληση. Αυτός ο τύπος δεσμού περιγράφει ένα παιδί που δεν έχει αισθανθεί αξία ή υποστήριξη από τους φροντιστές του και μπορεί να αναπτύξει μια συμπεριφορά αποφυγής στις σχέσεις του. Για παράδειγμα, όταν του προσφέρεται βοήθεια ή αγκαλιά από τους γονείς του ή τους οικείους του, το παιδί μπορεί να αποστρέψει το βλέμμα και να απομακρυνθεί, προτιμώντας να παίξει μόνο του. Αισθάνεται ανασφάλεια και έχει δυσκολία στο «μαζί» και στο συναισθηματικό πλησίασμα, ακόμη και ως ενήλικας. Η ματαίωση που βιώνει έχει υψηλή ένταση και η λύπη του ή ο θυμός του, μοιάζει σαν ένα πελώριο κύμα που τον κατακλύζει.
3. Ανασφαλής – Αμφιθυμική Προσκόλληση:
Σε αυτή την περίπτωση, το παιδί βιώνει ανασφάλεια και μπορεί να κλαίει ακόμη και όταν οι γονείς του είναι παρόντες. Για παράδειγμα, ένα παιδί που επιστρέφει από το σχολείο και έχει άγχος για τις βαθμολογίες του, μπορεί να τρέξει στο γονιό γεμάτο άγχος, αλλά ακόμη και εάν ο γονιός του προσφέρει παρηγοριά, μπορεί να δείξει επιθετικότητα ή να προσπαθήσει να τον σπρώξει μακριά, εκφράζοντας την αναστάτωσή του. Σε αυτή την περίπτωση το παιδί μπερδεύεται καθώς ο γονιός άλλοτε είναι διαθέσιμος και άλλοτε όχι.
Ως ενήλικας, παρουσιάζει δυσκολία στις σχέσεις του και η αυτοεκτίμηση του εξαρτάται, από τα ερεθίσματα που του δίνει το περιβάλλον του. Για να αισθανθεί ότι έχει ποιότητες και αξίες, η επικύρωση χρειάζεται να έρχεται από τους άλλους και «απ´έξω». Όταν όμως αυτό δεν συμβαίνει ή δεν συμβαίνει με τον τρόπο που το έχει ανάγκη, εκεί απογοητεύεται και υψώνει τείχη και άμυνες.
4. Ανασφαλής -Ασαφής -Αποδιοργανωμένη Προσκόλληση:
Πρόκειται για το παιδί που είναι αναποφάσιστο, αναφορικά με το εάν μπορεί να εμπιστευτεί τους γονείς του, ή χρειάζεται να τους κρατήσει σε απόσταση. Μπορεί, για παράδειγμα, να παρουσιάσει συμπεριφορές που κυμαίνονται από την υπερβολική αγκαλιά, την ένταση στο συναισθηματικό πλησίασμα ή, από την άλλη, να σπρώχνει τους γονείς μακριά. Όταν οι γονείς το πλησιάζουν, το παιδί μπορεί να τρέξει να τους αγκαλιάσει αλλά αμέσως μετά να βιώσει θυμό ή να προσπαθήσει και πάλι να απομακρυνθεί.
Ως ενήλικας παρουσιάζει δυσκολία στις συναναστροφές του γενικότερα και βιώνει έντονα συναισθήματα θυμού, λύπης, απογοήτευσης δίχως να μπορεί να τα διαχειριστεί.
Οι προαναφερόμενοι τύποι Προσκόλλησης, μας δείχνουν ότι οι πρώιμες σχέσεις του παιδιού με τους γονείς, επηρεάζουν τις μελλοντικές του σχέσεις.
Ένα παιδί που μεγαλώνει σε ένα υποστηρικτικό περιβάλλον, όπου οι γονείς του είναι διαθέσιμοι, έχει περισσότερες πιθανότητες να αναπτύξει θετικές σχέσεις στην ενήλικη ζωή του. Ένα τέτοιο άτομο μπορεί να διαχειρίζεται καλύτερα τις προκλήσεις, να έχει υγιείς φιλικές σχέσεις και ρομαντικές συνδέσεις, καθώς και συνεργασίες. Αντίθετα, ένα παιδί που βιώνει αδιαφορία ή κακοποίηση, παραμέληση μπορεί να αναπτύξει ανασφαλείς τάσεις και να έχει προβλήματα στις μελλοντικές του σχέσεις συνολικά.
Οπωσδήποτε έχουμε όλοι μας βιώσει και τους τέσσερις τύπους δεσμών. Πώς όμως μπορούμε να ενισχύσουμε την Ασφαλή Προσκόλληση;
Στρατηγικές διαχείρισης υπάρχουν και πιο κάτω, σας παραθέτουμε τις πιο αποτελεσματικές.
1. Συναισθηματική υποστήριξη:
Οι γονείς που ακούνε ενεργά τα παιδιά τους και επικυρώνουν τα συναισθήματά τους, όποια και εάν είναι αυτά, τα βοηθούν στη διαμόρφωση μιας ασφαλούς προσκόλλησης. Η επιβεβαίωση των συναισθημάτων και η συζήτηση για το πώς να τα διαχειριστούν είναι ζωτικής σημασίας. Όταν ο ενήλικας γνωρίζει να ρυθμίσει το συναίσθημα του, τότε μπορεί να εκπαιδεύσει και το παιδί σε αυτό.
2. Συνεχής παρουσία: Ένα παιδί που βλέπει ότι οι γονείς του είναι παρόντες σε σημαντικά γεγονότα, όπως οι σχολικές παραστάσεις ή οι αγώνες, αισθάνεται υποστήριξη. Η σταθερότητά τους και η δέσμευσή τους, προσφέρουν στο παιδί μια αίσθηση ασφάλειας.
3. Παιχνίδι και αλληλεπίδραση: Η ενεργή συμμετοχή των γονιών σε καθημερινές δραστηριότητες, όπως το να φτιάχνουν με το παιδί τους ένα παζλ ή να παίζουν παιχνίδια άλλου τύπου, βοηθά στην ενίσχυση των δεσμών και προσφέρει στιγμές χαράς και σύνδεσης. Μέσα από το παιχνίδι, τα παιδιά μαθαίνουν να εμπιστεύονται τους γονείς τους και να δημιουργούν θετικές αναμνήσεις!
💡Η θεωρία προσκόλλησης μας δίνει πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με τις ανθρώπινες σχέσεις και την ψυχολογική ανάπτυξη. Η επένδυση στην ασφαλή προσκόλληση, όχι μόνο ωφελεί τα παιδιά μα και τους ίδιους τους γονείς και διαμορφώνει μια υγιή κοινωνία στο σύνολό της.
