Είναι αλήθεια πως τα συναισθήματα μας, μας συνοδεύουν για το μεγαλύτερο μέρος της ζωής μας. Επηρεάζουν τις σκέψεις και τη συμπεριφορά μας. Επηρεάζουν τις αποφάσεις στην καθημερινή μας ζωή, τα αποτελέσματα μας, τις επιδόσεις μας και φυσικά τις σχέσεις μας και τις συνεργασίες μας. Μας στηρίζουν και έτσι προστατεύουμε τον εαυτό μας και είμαστε σε θέση να επιλύουμε δύσκολες καταστάσεις.
Βέβαια, «…τα συναισθήματα δεν έχουν μια κονσόλα για μιξάζ- έχουν μόνο έναν διακόπτη, αυτόν της έντασης. Δεν μπορούμε να κάνουμε fadeoutστη θλίψη και fadeinστην ευτυχία και στη χαρά. Όταν χαμηλώνουμε το ένα, χαμηλώνουν όλα».*
Συχνά, λοιπόν το συναισθηματικό σθένος που προβάλλουμε απέναντι σε μια κατάσταση, όπως για παράδειγμα τώρα, εν μέσω της πανδημίας Covid-19, μπορεί να μας ωθήσει στο να πάρουμε μια απόφαση που να στηρίζει το σκοπό μας, το στόχο μας. Στο σημείο αυτό, ας επιτρέψουμε στο παρελθόν μας να μας διδάξει: Ας αναλογιστούμε τις προσωπικές μας εμπειρίες. Πόσες φορές έχετε πιάσει τον εαυτό σας να παίρνει μια λάθος απόφαση, λόγω του συναισθηματικού σας σθένους; Από την άλλη, πόσες φορές θυμάστε να έχετε αποφύγει μία λάθος απόφαση με τον ίδιο ακριβώς τρόπο; Είναι πολλές αυτές οι στιγμές, έτσι δεν είναι;
Στο σημείο αυτό, θα μπορούσαμε να πούμε πως η «ζυγαριά» που υπολογίζουμε τα συναισθήματα, πότε γέρνει από τη μια πλευρά και πότε από την άλλη.
Άρα, τι είναι να κάνουμε; Μήπως μια ζαβολιά στο ζύγι ή μήπως να νιώθουμε ελεύθερα ότι νιώθουμε; Τι είναι περισσότερο υποστηρικτικό;
Έχοντας ταξιδέψει μαζί μου μέχρι αυτό το σημείο, θα σου θυμίσω την αρχή αυτού του άρθρου: «…τα συναισθήματα δεν έχουν μια κονσόλα για μιξάζ… Όταν χαμηλώνουμε το ένα, χαμηλώνουν όλα».
Αυτό που μας στηρίζει σε κάθε περίπτωση, σε κάθε συνθήκη είναι η αναγνώριση και η επεξεργασία των συναισθημάτων μας. Αυτή η διαδικασία, μπορεί να μας βοηθήσει στο να λάβουμε τις σωστές αποφάσεις, στη σωστή χρονική στιγμή, και να επηρεάσουμε σημαντικά τόσο την καθημερινή όσο και την επαγγελματική μας ζωή!
Πάμε πάλι πίσω (πολύ πίσω αυτή τη φορά). Ένα από τα καλύτερα παραδείγματα αναφορικά με τη δύναμη και τη σωστή χρήση των συναισθημάτων, μπορεί να εντοπιστεί στην εποχή των αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων. OΑριστοτέλης, ο οποίος στα έργα του** ονόμαζε τα συναισθήματα «πάθη», εντόπισε τα βασικά συναισθήματα του ανθρώπου ως εξής: Επιθυμία, Οργή, Φόβος, Θάρρος, Φθόνος, Χαρά, Φιλία, Μίσος, Πόθος, Ζήλεια και Ευσπλαχνία. Ανέφερε πως τα παραπάνω «πάθη», χρειάζονται και πως, είναι απαραίτητο ο κάθε άνθρωπος να μάθει πώς να τα ελέγχει με τον σωστό τρόπο και στον σωστό χρόνο.
Δυο σημαντικές αναφορές του Αριστοτέλη, με τις οποίες φαίνεται να συμφωνεί και ο Πλάτωνας, αναφέρουν πως η «ορθή παιδεία», συμπεριλαμβάνει τη σωστή καλλιέργεια των συναισθημάτων και πως η κατάλληλη ηλικία για την καλλιέργεια των συναισθημάτων είναι η παιδική. Δηλαδή, να μάθει ο κάθε άνθρωπος να νιώθει ευχαρίστηση κάνοντας μία καλή πράξη και δυσαρέσκεια κάνοντας μία ανήθικη***.
Τι φαίνεται λοιπόν να άλλαξε στους αιώνες που μεσολάβησαν μεταξύ της εποχής του Αριστοτέλη έως και σήμερα, αναφορικά με το πώς βλέπουμε και προσεγγίζουμε τα συναισθήματα;
Η απάντηση στην παραπάνω ερώτηση είναι πως, ο τρόπος που προσεγγίζουμε το συναίσθημα δεν έχει αλλάξει ριζικά, έχει όμως αλλάξει ο τρόπος που τα μελετούμε. Ο Sir Francis Bacon, μας έδωσε την ευκαιρίανα μελετήσουμε, να κατανοήσουμε και να κατηγοριοποιήσουμε τα συναισθήματα, ώστε να δικαιολογήσουμε την ύπαρξή τους.
Εικόνα 1- Η δομής της διάθεσης. Πηγή: Robbins, & Judge, 2011
Παρόλο, που το παραπάνω σχήμα κατηγοριοποιεί τα συναισθήματα σε θετικά και αρνητικά, αυτό δεν είναι εξ’ ολοκλήρου σωστό. Όπως ανέφερε και ο Αριστοτέλης, όλα τα συναισθήματα είναι χρήσιμα και κατηγοριοποιώντας τα σε «θετικά» και «αρνητικά» ή όπως θα συμπληρώσω η ίδια «δίνοντας τους ταμπέλες», μπορούν να μας ωθήσουν στη λανθασμένη προσέγγιση τους.
Η απλούστερη θεωρία των συναισθημάτων και, ίσως η πιο αντιπροσωπευτική, είναι ότι τα συναισθήματα είναι απλά μια κατηγοριοποίηση των αισθήσεων, που διαφοροποιούνται με βάση την ποιότητα της εμπειρίας συγκριτικά με άλλες αισθητηριακές εμπειρίες.
Παράδειγμα
Θυμήσου τη γεύση του αγαπημένου σου σνακ, κατά τη διάρκεια του διαλλείματος στην εργασία σου (…μμμ!). Σε πλημμυρίζει ένα θετικό συναίσθημα αυτή τη στιγμή σωστά; Ωστόσο, η υπερκατανάλωση αυτού του σνακ, μπορεί να αποφέρει αρνητικές συνέπειες, όπως ένα στομαχόπονο. Τώρα, θέλω να σκεφτείς το συναίσθημα που συνοδεύει έναν πόνο στη μέση ή έναν πονοκέφαλο (…ωχ!) κατά τη διάρκεια της εργασίας σου. Σίγουρα το συναίσθημα που συνοδεύει αυτή την εμπειρία, το ερμηνεύεις ως αρνητικό. Ωστόσο, αυτός ο πόνος ίσως να είναι ένα προειδοποιητικό μήνυμα ότι, το σώμα σου χρειάζεται φροντίδα και ξεκούραση. Επιλέγοντας να δώσεις προσοχή σε αυτό το καμπανάκι, θα μπορέσεις να αποφύγεις αρνητικές συνέπειες, όπως μία υπερκόπωση.
Τα συναισθήματα είναι προσαρμογές που επιτρέπουν στον άνθρωπο και στα ζώα να επιβιώσουν και να αναπαραχθούν (εξελικτική σκοπιά σύμφωνα με το Δαρβίνο). Αυτό μας δείχνει πως το να βάζουμε ταμπέλες στα συναισθήματα μας, δεν ωφελεί. Ο καλύτερος τρόπος είναι να τα αντιμετωπίσουμε ως «επισκέπτες», ώστε να τα καταλάβουμε και να τα αναλύσουμε. Βάλε τα να καθίσουν δίπλα σου και παρατήρησε τα. Έννοια σου και δεν θα πας από αυτό! Έχοντας πια αυτή την νέα ιδιότητα -του οικοδεσπότη, της οικοδέσποινας-, προσδιόρισε τι νιώθεις και σε δεύτερο χρόνο το «γιατί».
Ένα «ταξίδι» τη φορά. Ένα «ταξίδι» κάθε φορά!
Το Καλοτάξιδο, στο σημείο αυτό σε αποχαιρετά και σου εύχεται να θυμίζεις στον εαυτό σου, πως τα συναισθήματα χρωματίζουν τις εμπειρίες της ζωής σου και τους δίνουν νόημα και γεύση. Αντιμετώπισε τα με σοφία!
*Απόσπασμα από «Το βιβλίο που θα ήθελες να έχουν διαβάσει οι γονείς σου», PhillipaPerry
** Έργα Αριστοτέλη: «Ηθικά Νικομάχεια», «Ρητορική», «Περί Ψυχής»
*** Η σημαντικότητα της αμοιβαίας αγάπης και ταύτισης που επικρατεί σε ένα υγειές οικογενειακό σύστημα.
